نرم‌افزار Expert Choice | کلینیک روش تحقیق

معرفی اولیه

نرم افزار Expert choice (اکسپرت چويس) نرم افزاري براي تصمیم‌گیری فرآیند سلسله مراتبی (Analytical Hierarchy Process یا AHP) می باشد که اولین بار توسط توماس ال در 1980 مطرح شد و بر اساس مقایسه‌های زوجی پی ریزی شده‌‍ است؛ به این علت به این فرآیند سلسله مراتبی گفته می‌شود که باید روند تصمیم‌گیری را از اهداف و راهبردهای سازمان شروع کرد و با گسترش آن‌ها تصمیمات مختلف را شناسایی و ارزیابی کرد. اکسپرت چویس توانایی انجام محاسبات فرایند تحلیل شبکه ANP را ندارد. همچنین این نرم‌افزار با مقادیر قطعی قابل انجام است و توانایی انجام محاسبات فازی را ندارد.

در بسیاری از مسائل تصمیم‌گیری گاه چندین معیار برای اتخاذ تصمیم مناسب در نظر گرفته می‌شود؛ در این شرایط با مسائل تصمیم‌گیری چند معیاره (MCDM) مواجه هستیم که به دو زیر مجموعه تصمیم‌گیری چند شاخصه و چند هدفه تقسیم می‌شود. فرآیند سلسله مراتبی یکی از پرکاربردترین روش‌ها برای وزن‌دهی و ارزش‌گذاری تصمیمات است. پایه‌ی این روش برای وزن‌دهی به تصمیمات استفاده از روش مقایسه زوجی است اما چون به مرور تعداد عناصر برای بررسی افزایش می‌یابد و کار مقایسه زوجی را دشوار می‌کند؛ بنابراین به یک نرم افزار برای انجام فرآیند سلسله مراتبی نیاز است، یکی از این نرم افزارها نرم افزار Expert Choice (اکسپرت چویس) است که تنها برای حل مدل‌های سلسله مراتبی استفاده می‌شود.

کاربردهای نرم افزار Expert Choice

انجام تصمیم‌‍‌گیری چند معیاره بر اساس روش سلسله مراتبی
طراحی نمودار سلسله مراتبی و طراحی سوالات مربوط به تصمیم‌ها
محاسبه وزن معیارها با استفاده از روش مقایسه‌ی زوجی
تحلیل حساسیت تصمیم‌گیری نسبت به تغییر پارامترهای مسئله
سازگار با نسخه‌های مختلف ویندوز
استفاده از روش طوفان فکری(Brainstorm) و وارد کردن مدل در نرم افزار
ترکیب کردن نتایج حاصل از حل مدل و انتخاب بهترین گزینه
دارای محیطی کاربرپسند و قابل درک
استفاده از نمودارها برای گزارش نتایج
مراحل زیر در فرآیند سلسله مراتبی و نرم افزار Expert Choice یکسان است:
ساخت مدل سلسله مراتبی با توجه به اهداف و تصمیمات سازمان
ایجاد قابلیت تصمیم‌گیری گروهی
مقایسه زوجی معیارها و رتبه‌بندی آن‌ها در تصمیم‌گیری
ترکیب تصمیمات وتعیین بهترین گزینه
انجام آنالیزحساسیت

اصولی که قبل از ساخت مدل در نرم افزار Expert Choice باید رعایت شود

در یک دسته و گروه بیشتر از 9 عنصر نداشته یاشید چون طبق تجاب قدرت شناسایی و درک لازم برای بررسی و کار کردن با بیش از 9 عنصر در یک زمان وجود ندارد و این پارامتر باعث ورود خطا و عدم دقت در محاسبات می‌شود.

عناصر قابل مقایسه را در یک دسته قرار دهید و عناصر کم اهمیت را در گروه عناصر پر اهمیت قرار ندهید.

روش AHP چیست؟

در روش تحلیل سلسله مراتبی، پرسشنامه ها کاملا متفاوت با پرسشنامه های رایج SPSS می باشند. در پرسشنامه های ای اچ پی عوامل و معیارها به صورت زوجی و دو به دو مقایسه می شوند و این پرسشنامه ها با حجم نمونه کم (معمولا کمتر از 10) در اختیار خبرگان قرار می گیرد تا به آن پاسخ‌گویی نمایند. نتایج اظهار نظرات خبرگان و پرسشنامه ها در نرم افزار اکسپرت چویس ثبت شده و تحلیل مربوطه (شامل رتبه بندی عوامل و انتخاب بهترین گزینه) به دست می آید.

مراحل کار با نرم افزار Expert Choice

ساده‌ترین مدل یک فرآیند سلسله مراتبی با سه سطح، هدف (goal)، معیارها (criteria) و گزینه‌ها (Alternatives) است که البته ممکن است مدل دارای زیر معیارهایی نیز باشد. پس از ایجاد مدلی جدید قدم‌های زیر را در نرم افزار اکسپرت چویس باید انجام داد:

قدم اول

وارد کردن نام مدل و هدف: پس از نصب و اجرای نرم افزار Expert Choice گزینه Create New Model را منوی File انتخاب کنید؛ سپس با گزینه‌های Recent, Sample و Browse مواجه خواهید شد، به Site Selection رفته و فایل مورد نظر خود را ذخیره کنید و سپس بر دکمه Open کلیک کنید تا پنجره‌ای با عنوان Goal Description ظاهر شود در ادامه هدف مدل را در آن وارد کنید؛ چون ممکن است نرم افزار در بعضی مواقع مطالب را به صورت فارسی نشان ندهد بنابراین بهتر است به انگلیسی تایپ کنید.

قدم دوم

وارد کردن معیارها: شاخص‌های تصمیم‌گیری را با انتخاب منوی Edit و گزینه‌ی Insert Child of Current Node وارد نرم افزار Expert Choice کنید بعد از وارد کردن نام اولین معیار Enter را فشار دهید؛ این معیارها شامل در معرض دید بودن (Visibility)، تعداد فروشگاه‌های رقیب (Competition)، میزان تردد افراد (Customer) و هزینه اجاره (Cost). برای وارد کردن توضیحات هر کدام از معیارها باید بر روی پنجره‌ی Information Document کلیک کنید. همچنین برای متوقف کردن فرآیند افزایش معیارها با دو بار کلیک برروی دکمه‌ی Enter این عمل خاتمه پیدا می‌کند.

توجه داشته باشد پس از آنکه اولین معیار را در نرم افزار Expert Choice وارد کردید، مستطیل خاکستری رنگ کنار هدف زرد می‌شود که به معنای قرار گرفتن معیارها زیر هدف است، پس از وارد کردن دومین معیار این مستطیل قرمز رنگ شده‌است که به معنای ارزیابی نشدن معیارهای زیر هدف است.

قدم سوم

اضافه کردن زیر معیارها: با کلیک بر روی معیاری که باید زیر معیار برای آن ایجاد کرد از منوی Edit گزینه‌ی Insert Child of Current Node انتخاب کرده و زیر معیار را وارد می‌کینم با دو بار کلیک بر روی Enter به این کار خاتمه می‌دهیم.

قدم چهارم

اضافه کردن گزینه‌ها: می‌توان به چند روش این کار را انجام داد.

انتخاب گزینه‌ی Alternative از منوی Edit و کلیک بر Insert

در پنجره Alternative گزینه‌ی Add Alternative را انتخاب کرده یا با استفاده از کلیدهای ترکیبی Ctrl+I پنجره اضافه نمودن گزینه را ایجاد کنید.

گزینه‌های The Mall, Main St و Ctr را برای 3 گزینه مورد نظر ایجاد کنید.

پس از انجام قدم‌های بالا مدل ایجاد شده کامل است و برای نشان دادن آن به صورت سلسله مراتبی باید از منوی View گزینه‌ی Hierarchy View را انتخاب کنید.

پس از آنکه مدل را ایجاد کرده و آن را وارد نرم افزار Expert Choice کردید، مرحله‌ی بعدی وزن دهی معیارها با استفاده از روش مقایسه زوجی است که زیرمعیارها نسبت به معیار سطح بالاتر خود با استفاده ماتریس مقایسه زوجی ارزیابی می‌شوند که در نهایت معیارها نسب به هدف نهایی سنجیده می‌شوند و از جمله ویژگی‌های منحصر به فرد نرم افزار اکسپرت چویس توانایی آن در دریافت داده‌های کمی‌و کیفی است که برای این کار با کلیک بر روی هدف از منوی Assessment گزینه‌ی Pairwise را کلیک کرده و ضرایب مقایسات زوجی را وارد کرده و Enter را انتخاب می‌کنید؛ اما قبل از اجرای روش مقایسه زوجی بهتر است با انواع مقایسه و حالات آن آشنا شویم:

انواع مقایسه

اهمیت (Important): مناسب‌ترین روش در مقایسه معیارها

ارجحیت (Preference): مناسب‌ترین روش زمانی که گزینه‌ها نسبت به معیارها مقایسه می‌شوند.

احتمال کلی (Likelihood): برای مقایسه‌ی احتمال خروجی‌ها کاربرد دارد و در گزینه‌ها و معیارها استفاده می‌شود.

برای تعیین نوع مقایسه باید گزینه Type را از منوی Assessment انتخاب و سپس یکی از انواع مقایسه را انتخاب کرد.

حالت‌های مقایسه

کلامی (Verbal): با استفاده از لغات انگلیسی گره‌ها را مقایسه می‌کنیم.

گرافیکی (Graphical): مقایسه برای گره‌ها به صورت گرافیکی می‌باشد.

عددی (Numerical): با استفاده از اعداد در قالب ماتریس یا پرسشنامه، مقایسه‌ها را انجام داده می‌شود

منابع: