روش شناسی

روش شناسی

تحقیقات علمی همیشه شامل یک روش است. انتخاب روش و پیروی از قوانین آن بخش‏‌های اساسی فرایند تحقیق است. انتخاب روش تحقیق بر سایر زمینه‌های فرایند تحقیق نیز تأثیر می‏‌گذارد. بنابراین، یک روش را می‌توان در فرایند تحقیق به عنوان یک فرایند فرعی کامل که شامل انتخاب و پیروی از یک استراتژی تحقیق خاص، روش جمع آوری داده‌‏ها و روش تجزیه و تحلیل داده‌‏ها است؛ درک کرد. همه انتخاب‏‌ها در مورد فرایند روش‌‏شناختی از دیدگاه‌‏های وسیع‌تری از تفکر علمی پیروی می‏‌کنند. فلسفه علم زمینه انتخاب روش‌‏ها را تشکیل می‏‌دهد. بخش اساسی تفکر روش شناختی و علمی درک موقعیت تحقیق در سنت فلسفه علم است. در زمینه انواع روش‌های تحقیق و فرایند پژوهش، طبقه‌‏بندی‏‌هایی ارائه شده است.

نقشه جامع روش تحقیق سایت koppa.jyu.fi (کشور فنلاند)
نقشه جامع روش تحقیق سایت koppa.jyu.fi (کشور فنلاند)

تیم محتوای کلینیک روش تحقیق در ابتدا طبقه‌بندی koppa.jyu.fi را مبنا قرار داد که در آن نقشه جامعی از روش تحقیق ارائه شده بود و لذا محتوای سایت ترجمه شد. نقشه جامع احصاءشده به صورت تک به تک به خبرگان و متخصصان روش تحقیق ارائه شد. خبرگان به بررسی نقشه جامع روش تحقیق پرداختند و بر اساس دانش و تجربه خود، طبقه‌‏بندی‏‏‏‌های دیگری را برای تکمیل محتوا ارائه نمودند که از جمله آن‏‌ها می توان به پیاز پژوهش و نقشه جامع روش‏شناسی‌‏های علوم انسانی و اجتماعی به ابتکار دکتر مهدی حمزه‌‏پور اشاره کرد.

مدل پیاز فرایند پژوهش
مدل پیاز فرایند پژوهش
نقشه جامع روش شناسی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی (دکتر مهدی حمزه پور)
نقشه جامع روش‏‌شناسی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی (دکتر مهدی حمزه پور)

در نهایت با همکاری خبرگان، مدل نهایی نقشه جامع روش تحقیق که در سایت ارائه شده است؛ تدوین و ارائه شد. این نقشه دارای پنج بخش است:

  1. اهداف
  2. راهبردها
  3. جمع‌‏آوری داده‌‏ها
  4. تحلیل داده‌‏ها
  5. مبانی فلسفی
نقشه جامع روش تحقیق (کلینیک روش تحقیق)
نقشه جامع روش تحقیق (کلینیک روش تحقیق)

در ادامه تیم محتوا با همکاری خبرگان به بررسی نقشه جامع و ارتباط بین اجزای آن مانند ارتباط بین یک هدف و روش تحلیل داده پرداختند و در نتیجه الگوریتم پیشنهاد روش تدوین شد. به این صورت که با پاسخ به چند سؤال در مورد بخش‌‏های مختلف تحقیق مانند اهداف، راهبردها، روش جمع‌‏آوری داده و مبانی فلسفی، چند روش تحلیل داده متناسب با پژوهش پیشنهاد داده خواهد شد.

نمونه پیشنهاد روش (الگوریتم پیشنهاد روش)
نمونه پیشنهاد روش (الگوریتم پیشنهاد روش)

خبرگان و متخصصین روش تحقیقی که در این مسیر، کلینیک روش تحقیق را یاری نمودند:

  • دکتر بابک حمیدیا
  • دکتر محمد نوروزی
  • دکتر اسدالله گنجعلی
  • دکتر روح‌‏الله رازینی
  • دکتر مهدی حمزه‌‏پور
  • دکتر رضا بنی‏‌اسد
  • دکتر پویا پیرملکی
  • دکتر محمّدرضا ذوالفقاریان
  • دکتر محمّدمهدی علیشیری
  • دکتر سید مجتبی امامی
  • دکتر حسین بختیاری​